Waarom penseelaapjes?

Die combinatie vond hij in een project met als doel aan te tonen dat penseelaapjes beschikken over compositionele syntax. Hoewel er veel diersoorten zijn die verbaal met elkaar kunnen communiceren, is ons menselijk vermogen om signalen te kunnen combineren ongeëvenaard. Wij zijn hiertoe instaat dankzij compositionele syntax, de set van regels die we volgen wanneer we bijvoorbeeld simpele woorden combineren om een ingewikkelde zin te maken. Dankzij onze taal kunnen we communiceren over een eindeloze hoeveelheid verschillende dingen.

Om te kunnen onderzoeken hoe dergelijk menselijk gedrag kan zijn ontstaan zouden we bij voorkeur kijken naar onze naaste verwanten, zoals bijvoorbeeld chimpansees. Chimpansees zijn uitzonderlijk slim vergeleken met andere dier soorten, maar niet zo slim als mensen. Desondanks lijken chimpansees niet te beschikken over compositionele syntax, terwijl dit wel is gevonden bij twee vogelsoorten.

"Wat ik zo interessant vond aan dit project was de vraag hoe een vorm van gedrag, in dit geval verbale communicatie, zo complex geworden kan zijn."

"Wat wij gemeen hebben met deze vogels, en juist niet met chimpansees, is een sociale structuur waar samenwerking heel belangrijk is omdat de hele groep samen voor de jongeren zorgt. Deze sociale structuur komt bij al onze naaste verwanten, de mensapen, niet voor, maar wel bij het penseelaapje.", aldus Tonko.

Veldwerk en analyse

Het veldwerk dat Tonko heeft gedaan is onderdeel van een project, de eerste in een reeks van drie. Hij heeft video en audio opnames gemaakt van penseelaapjes in hun natuurlijke leefomgeving en geanalyseerd in welke context verschillende signalen apart geproduceerd worden en in welke context deze signalen gecombineerd worden. Tonko: "Indien de ‘betekenis’ van een combinatie afgeleid lijkt te zijn van de betekenis van de signalen in die combinatie is er mogelijk sprake van compositionele syntax. De resultaten van mijn analyse zullen worden gebruikt bij het opzetten van playback experimenten voor een volgend veldseizoen om dit experimenteel te bevestiggen."

Tonko: "Als deze aapjes, die lang niet zo slim zijn als chimpansees, toch beschikken over een complexe ‘taal’, zal dit nieuw bewijs zijn dat een complexe sociale structuur een drijvende kracht kan zijn bij de ontwikkeling van complexe communicatie en mogelijk intelligentie. Dit zou suggereren dat het de combinatie van onze slimme apen hersenen en onze sociale samenwerkende leefstijl was dat heeft bijgedragen aan de gigantische stap die onze voorouders hebben gemaakt in de ontwikkeling van taal en intelligentie sinds de voorouder die wij delen met de chimpansees."

Onmisbare ervaring

Dit project was volgens Tonko een onmisbare ervaring: "Het was niet alleen leerzaam wat betreft mijn studie, ook was het een zeer waardevolle ervaring voor mijn persoonlijke ontwikkeling. Kwalitatief goed werk leveren op een hoger niveau dan dat bij je BSc stage verwacht wordt, is uitdagend onder alle omstandigheden. Dit doen, aan de andere kant van de wereld, ver weg van vrienden en familie en met, in potentie, dodelijk ongedierte was een van de moeilijkste, maar ook meest belonende dingen die ik heb gedaan in mijn leven."