Enterovirussen zijn een familie van veelvoorkomende virussen die via het verteringsstelsel het lichaam binnenkomen en in de meeste mensen lichte verkoudheidssymptomen veroorzaken. Onderzoek wijst er echter naar uit dat enterovirussen waarschijnlijk type 1 diabetes kunnen veroorzaken in personen die daarvoor de genetische aanleg hebben. Het is niet duidelijk hoe dit precies gebeurd, een mogelijke theorie is dat enterovirussen cellen van de alvleesklier infecteren en deze aanzetten tot de productie van neo-antigenen: afwijkende stukjes eiwit die op het celoppervlakte worden getoond aan immuuncellen.

Normaal gesproken presenteren cellen verschillende lichaamseigen antigenen aan het immuunsysteem. Op het moment dat een virusinfectie plaatsvindt, kunnen stukjes virale eiwitten ook op het celoppervlak verschijnen, wat leidt tot herkenning als lichaamsvreemd en het doden van de cel. In het geval van enterovirussen en diabetes zou het zo kunnen zijn dat de virussen zelf voor het immuunsysteem verborgen blijven, maar dat de geïnfecteerde cellen of de gezonde cellen eromheen neo-antigenen produceren. Omdat deze neoantigenen nooit eerder met het immuunsysteem in contact zijn geweest, worden ze herkend als lichaamsvreemd. Dit zou dan kunnen leiden tot een ontstekingsreactie in de alvleesklier, met diabetes tot gevolg.

Veel geleerd

In haar tijd in Zweden heeft Marfa onderzoek gedaan naar een recent ontdekt antiviraal middel, itraconazol. Itraconazol wordt vaak gebruikt als medicijn tegen schimmelinfecties. Een paar jaar geleden bleek echter dat het ook de replicatie van enterovirussen remt in sommige celtypes. Het uiteindelijke doel van haar project was om te kijken of de itraconazol de virusreplicatie ook remt in insuline producerende cellen.

Dit bleek inderdaad het geval te zijn: wanneer cellen werden blootgesteld aan enterovirus en vervolgens met het medicijn behandeld werden, kon er minder virus in de cellen worden aangetroffen dan wanneer er geen behandeling plaats vond. Op lange termijn bleek itraconazol echter toxisch te zijn in hoge concentraties. Dit zijn belangrijke bevindingen, omdat itraconazol in de toekomst misschien gebruikt zou kunnen worden om virusinfecties te behandelen en daarmee wellicht type 1 diabetes te kunnen voorkomen. Nu is dus bekend dat bij gerichte behandeling van de alvleesklier er goed rekening gehouden moet worden met mogelijke bijeffecten.

"Ik zou graag LISF willen bedanken voor het mede mogelijk maken van deze reis. Ik heb er ontzettend van genoten en zou zeker nog een keer gaan als ik de keuze opnieuw zou maken." - Marfa Blanter

Het hele project was volgens Marfa een zeer nuttige bijdrage op verschillende vlakken, ook persoonlijk: "ik heb kennis gemaakt met het doen van onderzoek in een ander land, mijn Engelse taal verbeterd, zelfstandiger leren werken en veel nieuwe inzichten gekregen over het functioneren van een onderzoeksgroep. En mede dankzij de conferentie die ik heb bijgewoond gedurende mijn tijd in Zweden heb ik een beter beeld gekregen van welke richting ik later op wil gaan."