Een neusspray tegen virusinfecties die je bij een drogisterij kunt kopen. Het klinkt haast te mooi om waar te zijn in deze tijd waarin virale luchtweginfecties veel in de belangstelling staan. “Mensen kunnen dan zelf de regie nemen over hoe ze met het virus omgaan”, vertelt prof. dr. Hermelijn Smits, hoogleraar mucosale immuniteit in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Voor het project waarvoor ze via het LUMC Donation Investment Fund II steun vraagt, werkt ze samen met de afdeling Longziekten, de LUMC-apotheek en de afdeling Infectieziekten.

Milde tot ernstige klachten

Virale infecties van de luchtwegen zijn alledaags. Het probleem is dat de één slechts milde verkoudheidsklachten krijgt, terwijl de ander op de IC terechtkomt en zelfs kan komen te overlijden. “Bij mensen die ernstig ziek worden van een virus reageert het immuunsysteem anders”, legt Smits uit. “Waarschijnlijk is de productie van stoffen in hun lichaam die virussen opruimen verstoord. Daardoor komt de eerstelijnsverdediging tegen een virus trager op gang. Dat zie je bijvoorbeeld bij mensen die astma of COPD hebben of bij mensen die met ernstige corona in het ziekenhuis liggen.”

Beestjes maken postbiotica

Het onderzoek van Smits richt zich op de interactie van commensalen met het immuunsysteem. Commensalen zijn microscopisch kleine beestjes die bijvoorbeeld op onze huid, darmen of longen zitten. Deze commensalen kunnen bioactieve stoffen maken die ons immuunsysteem in slijmvliezen (zoals in de neus) in waakzame toestand brengen, zogenaamde postbiotica. Smits wil met haar team onderzoeken of een neusspray met postbiotica het immuunsysteem in de neus alert kan maken. Net zo alert als bij gezonde mensen die weinig tot geen verkoudheidsklachten krijgen na een virusinfectie.

Slijmvlies in neus versterken

Smits legt uit waarom haar onderzoek zich richt op infecties die via de neus binnenkomen. “Door de ademhaling kunnen virusdeeltjes zich in de neus nestelen. Daar kunnen ze lokale cellen infecteren en de infectie een boost geven. Je hebt vast zelf wel eens een neusspray met zoutoplossing gebruikt tegen een verstopte neus. Je merkt dan dat de spray ook achter in de keel terechtkomt. Het idee is dat de neusspray met postbiotica tegen virusinfecties die wij ontwikkelen die hele zone van slijmvliezen in de neus en mond versterkt.”

Postbiotica testen op rhinovirus

De hypothese dat ‘neusspray met postbiotica beschermt tegen virale infecties’ wordt in eerste instantie getest op het rhinovirus. Dat virus veroorzaakt bij gezonde mensen net als corona milde verkoudheidsklachten, maar kwetsbare mensen kunnen door het virus in het ziekenhuis belanden. “We hebben ervaring in het infecteren van mensen met het rhinovirus onder gecontroleerde en veilige omstandigheden”, licht Smits deze keuze toe. “Als blijkt dat onze aanpak de klachten van dit virus vermindert, dan willen we het op andere virussen gaan testen, zoals griep en mogelijk zelfs corona.”

Immuunsysteem handje helpen

Van corona hebben we geleerd dat het best lang duurt om een virusvaccin te maken. Als je voor ieder virus moet wachten op een vaccin, dan komt die voor veel zieke mensen te laat. “Ons eigen immuunsysteem is ervoor gemaakt om ons te verdedigen tegen virussen. Waarom dat systeem dan niet een handje helpen? De neusspray die we willen ontwikkelen is een preventief middel. Net zoals hooikoortspatiënten in het hooikoortsseizoen een neusspray nemen, kunnen mensen in het griepseizoen de neusspray tegen virusinfecties nemen om de winter goed door te komen.”

Neusspray bij apotheek of drogist

Smits en haar team streven naar een neusspray die je bij de apotheek of drogist kan halen, zodat die toegankelijk is voor iedereen. Dan kan iedereen voor zichzelf besluiten: ik wil dit middel proberen om ernstige luchtweginfecties te voorkomen. Op zo’n manier kun je een groot publiek bereiken en mensen zelf de regie geven om wat aan deze problemen te doen. Ouderen of mensen met astma of COPD brengen zichzelf met de neusspray in een betere verdedigingsstaat. Wij verwachten dat kwetsbare mensen dan niet of minder ziek worden met, net als andere mensen, alleen milde klachten voor enkele dagen.”

Om deze en andere innovatieve onderzoeken daadwerkelijk uit te voeren is er geld nodig. Daarom is het LUMC Donation Investment Fund II opgericht. Binnen dit fonds bieden donateurs steun aan veelbelovende onderzoeksprojecten die versnelling door financiering goed kunnen gebruiken. Zodra een project succesvol heeft geleid tot een product of behandeling en (op de markt) kan worden geïntroduceerd, begint de tweede fase. Diezelfde donateurs, maar ook andere geïnteresseerden, kunnen dan investeren in een nieuw op te zetten bedrijf of spin-off.

Dit artikel is een publicatie van het LUMC