In de trein naar Berlijn

Na zijn vertrek uit Tarusa, Rusland, verbleef Osipov drie maanden in Berlijn. In het voorjaar schreef Osipov al over zijn vlucht in de Volkskrant. Van zijn geboortestad Tarusa vertrok hij naar Jerevan, de hoofdstad van Armenië, waar Russen zonder visum naartoe kunnen. 

Op zijn Facebook-pagina schrijft hij uitgebreid over zijn treinreis naar Berlijn:

‘On the train to Berlin, there are many refugees from Ukraine, almost exclusively women and children. They speak neither English nor German and are grateful for any help or accommodation: a compartment with children’s toys, restrooms, Internet connection. “Are you from Ukraine or…” – a pause – “…or have you lived here for a while?” They don’t wish to pronounce the name of your country – the aggressor, a terrorist state, which is the cause of their endless suffering. I’ve been in Germany for less than two weeks, but I already know that I will probably have to listen to pronouncements about good and bad Russians for the rest of my days and that the coming months and years will require, first and foremost, humility, a quality I do not possess in abundance. It is in this condition that I arrive in Berlin – a newly minted émigré with an overburdened conscience.’ (Facebook, Maxim Osipov)

Leven in een totalitaire staat

Wanneer prominente Russische auteurs Rusland verlaten, heeft dat invloed op de manier waarop de Russische cultuur en samenleving in verhalen wordt weergegeven. Vooral in de Russische literatuur, een genre dat een lange geschiedenis kent van kritiek op de Russische status quo. Osipov: ‘Ik weet zeker dat het vertrek van Russische auteurs het beeld dat wij zien van Rusland verandert. Het is nu bijna zes maanden geleden, en er zijn al heel wat mensen vertrokken. Helaas is het niet zo makkelijk om te gaan. Sommige mensen hebben bejaarde ouders of andere verplichtingen, en het kost veel geld.'

Hij weet niet precies hoe het er in zijn vaderland aan toe gaat sinds zijn vertrek, maar de verhalen zijn niet best. De autoriteiten in Moskou en Sint Petersburg proberen het te doen lijken alsof er niets aan de hand is. Erg gevaarlijk, volgens Osipov. Eén van de redenen waarom hij vertrok, is dat hij nu, weg uit Rusland, weer openlijk kan spreken en zijn gedachten kan opschrijven. ‘Eerst heb ik mijn leven doorgebracht in een periode van socialisme, nu bieden ze me dit leven aan in een fascistische, totalitaire staat. Ik wil dat leven gewoon niet. De regering is niet alleen geïnteresseerd in wat je zegt of doet, maar probeert ook in de gaten te houden wat je dénkt. Het is onaanvaardbaar. Als schrijver zou ik in die staat boeken moeten schrijven volgens een heel andere set regels, spelletjes spelen die ik niet wil spelen,’ vertelt hij.

Het is nog te vroeg om na te denken over de gevolgen van de oorlog voor de culturele sector; de auteurs, dichters en toneelschrijvers. ‘Wanneer we allemaal hopen op de nederlaag van het Russische leger en een stop op de Russische overheersing van Oekraïne, helpt dat misschien een nieuwe toon te zetten,’ zegt Osipov. Misschien zorgt het wel voor een nieuwe explosie van talent; een oplaaiing van auteurs die schrijven over imperialistische samenlevingen. 

Je thuis voelen in een nieuwe stad

Na zijn tijd in Duitsland kijkt Osipov uit naar zijn verblijf in Nederland. ‘Mijn favoriete land ter wereld. Afgelopen november was ik al in Amsterdam, op uitnodiging van het Nederlands Letterenfonds. Een zeer interessante ervaring. Ik ben dol op de verschillende buurten en de mensen.’

Bepaalde plekken in Rusland mist hij wel. Zijn huis in Tarusa, dat hij met zijn moeder bouwde: een huis dat vol zit met herinneringen. Hij mist de graven van zijn ouders. Hij mist zijn vrienden. Maar niet de stad: Osipov zou zich overal thuis kunnen voelen waar de mensen vriendelijk zijn en hij kan werken. Hij hoopt dat de verhuizing naar Amsterdam hem nieuwe energie geeft om te schrijven.

Op zijn Facebook-pagina:

‘”You’re like those anti-fascist Germans who ended up outside Germany with a German passport in their hands. They too were seen as citizens of a hostile country.” So says Barbara, in Berlin, and my anxiety about having to explain the same thing to everyone, over and over again, completely vanishes.’ (Facebook, Maxim Osipov)

In oktober verschijnt Osipov's tweede verhalenbundel 'Kilometer 101'. Het vak ‘Russian Short Stories and Novellas of the 19^th and 20^th Centuries’ bevat werken van auteurs als Poesjkin, Gogol, Tsjechov, Tolstoj, Nabokov en Dostojevski. Maxim Osipov verheugt zich erop om te beginnen.