Twee jonge onderzoekers winnen Krijn Rietveld Award
De één gebruikte 3D-celmodellen om darmkanker te bestuderen, de ander zette machine learning in voor efficiënte bloeddonatie. Voor deze prestaties ontvingen Marieke Vinkenoog en Simon Christian Hansmann op dinsdag 2 september de Krijn Rietveld Memorial Innovation Award.
Voor de zesde keer reikten het Leids Universiteits Fonds en dsm-firmenich de Krijn Rietveld Memorial Awards uit. Ook dit jaar namen twee onderzoekers een prijs in ontvangst. Marieke Vinkenoog won de Krijn Rietveld Doctoral Societal Impact Award en Simon Christian Hansmann kreeg de Graduate Societal Impact Award. Vinkenoog: ‘Net als Krijn Rietveld zoek ik samenwerking tussen verschillende vakgebieden, om zo iets te betekenen voor de samenleving.’
-
Hans Roubos van dsm-firmenich aan het woord bij de prijsuitreiking. -
Krijn Rietveld is gepromoveerd in Leiden. De prijzen dragen zijn naam.
Efficiëntere bloeddonatie met machine learning
In haar proefschrift Data-Driven Donation Strategies ontwikkelde Marieke Vinkenoog computermodellen die eerdere meetgegevens gebruiken om het hemoglobinegehalte van donoren te voorspellen. Voor bloeddonatie is een minimumwaarde nodig: donoren met een laag gehalte mogen wekenlang niet doneren. Dankzij Vinkenoogs methode kan bloedbank Sanquin in de toekomst alleen diegenen uitnodigen die waarschijnlijk wél in aanmerking komen. Dat maakt het proces een stuk efficiënter. Het onderzoek kwam tot stand in een unieke samenwerking tussen Sanquin en het LIACS.
Dankzij Vinkenoogs methode kan bloedbank Sanquin in de toekomst alleen diegenen uitnodigen die waarschijnlijk wél in aanmerking komen. Dat maakt het proces een stuk efficiënter.
‘Het onderzoek slaat een brug tussen geavanceerde Data Science-technieken en praktische toepassingen in gezondheidswetenschappen’, zegt de jury over het onderzoek van Vinkenoog. ‘Deze modellen zijn niet alleen nauwkeuriger, maar geven ook duidelijke inzichten in de biologische factoren die hemoglobineniveaus beïnvloeden.’
Toen ze het nieuws hoorde, voelde Marieke zich vereerd. ‘Het is een heel dubbel gevoel, want mijn co-promotor Mart Janssen is afgelopen zomer overleden. Dat hij er niet meer bij is om dit te vieren maakt me erg verdrietig – zonder hem was dit onderzoek er nooit gekomen.’
Postdoc bij LUMC, docent bij LIACS
Tegenwoordig combineert Marieke twee rollen: ze is postdoc bij het LUMC en docent Statistiek en Data Science bij het LIACS. Bij het LUMC werkt ze aan het Phaeton-project over pandemie-voorbereidende modellen, samen met TNO en RIVM. Daarnaast geeft ze les bij LIACS. ‘Het enige nadeel is dat ik nu twee e-mailadressen moet beheren.’
Een deel van het prijzengeld doneert Marieke aan Stichting MIND, om zo de mentale gezondheid van jonge onderzoekers te ondersteunen. ‘Ik hoop op deze manier bij te dragen zodat huidige en toekomstige promovendi de steun krijgen die ze nodig hebben om succesvol en gelukkig te zijn in hun werk.’
Welke kankercellen veroorzaken terugkeer van de ziekte?
‘Het onderzoek bevordert het begrip van de moleculaire mechanismen die het gedrag van cellen en de progressie van tumoren reguleren aanzienlijk’, aldus de jury over het onderzoek van Simon Christian Hansmann. ‘Zijn werk heeft een significante maatschappelijke relevantie en potentiële impact op de behandeling van kankerpatiënten.’
‘Ik stond nog in het lab toen ik het nieuws kreeg. Ik was heel blij dat ik het meteen kon delen met de mensen die dit onderzoek überhaupt mogelijk hebben gemaakt.’
Voor zijn masteronderzoek onderzocht Hansmann hoe verschillende soorten darmkankercellen de kans beïnvloeden dat de ziekte terugkomt. Lange tijd werd gedacht dat alleen de meest stamcelachtige kankercellen hier verantwoordelijk voor waren. ‘Maar wij ontdekten dat ook meer volgroeide kankercellen chemotherapie kunnen overleven, daarna terug veranderen in stamcelachtige cellen en zo een terugkeer van de ziekte veroorzaken.’
Met behulp van organoids – 3D-celmodellen die de echte ziekte nabootsen – en genetische technieken bracht hij in kaart welke cellen leiden tot nieuwe tumoren. ‘Ik stond nog in het lab toen ik het nieuws kreeg. Ik was heel blij dat ik het meteen kon delen met de mensen die dit onderzoek überhaupt mogelijk hebben gemaakt.’
Voorkomen van resistentie tegen chemotherapie
Hansmann zet dit onderzoek nu voort als promovendus met zijn voormalige begeleider Lars Custers bij ETH Zürich. Daar onderzoekt hij of deze processen ook in muismodellen optreden, en hoe de tumoromgeving gevaarlijke celtoestanden kan uitlokken. Zijn doel is de weg vrij te maken voor nieuwe behandelingen die resistentie tegen chemotherapie voorkomen en de ziekte stoppen.
Over de Krijn Rietveld Memorial Innovation Award
Ter nagedachtenis aan Krijn Rietveld (1956–2018) richtten het Leids Universiteits Fonds en dsm-firmenich in 2020 de jaarlijkse Krijn Rietveld Memorial Innovation Award op. De prijs bekroont innovatief onderzoek dat bijdraagt aan een duurzamere wereld. Dit jaar werden twee winnaars gekozen uit negen genomineerden. De uitreiking vond plaats tijdens de facultaire opening van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen van het academisch jaar.
Tekst: Manon Boot
Beeld: Monique Shaw