Landbouw van de toekomst

Universitair docent Maarten Schrama werkt in de living labs van de Universiteit Leiden waar biologie, milieuwetenschappen en kennis van landbouw en beleid samenkomen. We spraken met hem af in het nieuwe Polderlab en vroegen hem naar zijn onderzoek.

Kun je wat vertellen over je onderzoek en wat je er zo fascinerend aan vindt?

'De toekomst van Laag Nederland, grofweg het gebied tussen de duinen en de Utrechtse Heuvelrug, staat sterk onder druk. Door een combinatie van zeespiegelstijging en bodemdaling door de huidige landbouw dreigt het op termijn onder water te verdwijnen. Daarom zijn andere, bodemstijgende vormen van landbouw nodig. In het Polderlab bij Oud Ade willen we die nieuwe vormen van toekomstlandbouw op veen onderzoeken gedurende de komende tien jaar. Samen met boeren, burgers en overheden. Alleen een instituut als de Universiteit Leiden heeft een tijdshorizon die lang genoeg is om dit te onderzoeken.'

Wat betekent jouw onderzoek voor de wereld? 

'Er is heel dringend een nieuw perspectief op het veenweidegebied nodig, niet alleen in Nederland maar in heel Noordwest-Europa. Zonder dat perspectief kunnen we boeren niet bewegen om te veranderen. Ik ben er van overtuigd dat we de verschillende uitdagingen: de stikstofcrisis, de klimaatopgave, de teruggang in biodiversiteit en het gebrek aan perspectief voor de boer integraal te lijf moeten gaan. Als dat lukt dan zal dat een voorbeeld voor de wereld zijn, een plek waar de sustainable development goals in de praktijk gebracht worden.

Samen met bestaande en nieuwe boeren zetten we vier verregaande nieuwe vormen van landbouw in het gebied op, waar wij, onderzoekers en studenten de komende jaren de vinger aan de pols gaan houden.'

Wat zijn de uitdagingen die je tegenkomt?

'De lock-ins waar we in hebben gezeten, alle mechanismen die de slechte status quo behouden. Consumenten die niet willen betalen voor producten uit duurzame landschappen, vergunningsprocedures die ge-ent zijn op de huidige praktijk, en bovenal een maatschappij die geen geld over heeft voor de experimenten die nodig zijn om een heel ander 'oogstbaar landschap' te creeeren.'

Waarom heb je juist voor Leiden gekozen?

'Bolwerk van de vrijheid: de plek om gedurfde nieuwe oplossingen te zoeken voor de grote maatschappelijke vragen van deze tijd. We zijn geen landbouwuniversiteit, maar een heel groot deel van deze opgave gaat helemaal niet over landbouw maar over recht, bestuur en sociale processen, allemaal gebieden waar Leiden heel goed in is. In het recent opgestartte Liveable Planet-programma komt dit ook heel mooi samen.'

Waarom is jouw onderzoek juist nu van belang?

'We moeten de tijd die we nu hebben gebruiken om de noodzakelijke veranderingen te maken. Dit is het moment om de ommezwaai te maken: de boeren zijn er klaar voor, de burgers die dit initiatief gestart zijn staan klaar en de overheden willen naar een ander landelijk gebied. Zo'n moment komt waarschijnlijk niet nog eens.'